သတင္းစာမ်ားကို ေ၀ဖန္ခ်င္သည့္ အေၾကာင္းရင္းခုနစ္ခ်က္

From : ..7day

ထင္ရွားသည့္ ၿဗိတိသွ်အေမ ရိကန္ သတင္းစာဆရာခရစၥတိုဖာဟစ္ခ်င္းစ္က သတင္းစာမ်ားကို ယခုလို သေရာ္ခဲ့ဖူးသည္။

“ကၽြန္ေတာ္သတင္းစာဆ ရာျဖစ္လာတဲ့အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ သတင္းအခ်က္အလက္ရဖို႔ သတင္းစာေတြကို အားမကိုးခ်င္ လို႔ပါပဲ”

သတင္းစာမ်ား၏ ႐ိုသားမႈႏွင့္ ဓမၼဓိ႒ာန္က်မႈတို႔က ဒီမိုကေရစီစနစ္တစ္ခုအတြက္ ဘယ္ ေလာက္အေရးပါသလဲဆိုသည္ ကို ရာႏႈန္းျပည့္ နားမလည္ေသးသည့္ သတင္းေထာက္ႏွင့္ စာတည္းမ်ားရွိေကာင္းရွိေနႏိုင္သည္။

ကၽြမ္းက်င္မႈအားနည္းျခင္း၊ မ႐ိုးသားျခင္း စသည့္အေၾကာင္း အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ သတင္းစာမ်ားအေပၚ လူထုယံုၾကည္မႈက်ဆင္းသည့္အခါ လူ႔အဖဲြ႕အစည္းႏွင့္ ဒီမိုကေရစီကို ေစာင့္ၾကည့္သည့္ ယႏၲရားၿပိဳလဲၿပီး ျပည္သူလူထုကို အျမတ္ထုတ္ ေသြးခဲြမည့္ အစုအ ဖဲြ႕မ်ားအတြက္ အခြင့္အလမ္းေတြ ပြင့္လန္းလာေတာ့သည္။ ကမၻာေက်ာ္လူထုဆႏစစ္တမ္းေကာက္ခံယူသည့္ Gallup အဖဲြ႕ႀကီးက အေမရိကန္ျပည္သူမ်ားအၾကားမွာ မတူညီသည့္ အသက္ေမြး၀မ္း ေက်ာင္းလုပ္ငန္းမ်ား၏ က်င့္၀တ္ ႏွင့္ ႐ိုးသားမႈအေပၚ ယံုၾကည္မႈစစ္တမ္းကို ၿပီးခဲ့သည့္ ၂၀၁၂ ခု ႏွစ္ကေကာက္ခံခဲ့သည္။

႐ိုးသားမႈႏွင့္ က်င့္၀တ္အေပၚ ျပည္သူယုံၾကည္မႈစစ္တမ္း၏ ထိပ္ဆံုးမွာ သူနာျပဳမ်ား ရပ္တည္ၿပီး သတင္းစာဆရာမ်ားကေတာ့ နံပါတ္ (၁၂) မွာသာ ရွိေနပါသည္။ သတင္းစာဆရာမ်ား၏ အေပၚမွာ အင္ဂ်င္နီယာ (၄)၊ သြားဆရာ၀န္မ်ား (၅)၊ ရဲအရာရွိမ်ား (၆) စသည္ျဖင့္ အသီးသီးရွိေနၿပီး ဘဏ္လုပ္ငန္းရွင္မ်ားကပင္ နံပါတ္ (၁၁) ခ်ိတ္ၿပီး သတင္းစာဆရာမ်ား အေပၚမွာ တက္ထိုင္ေနသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ဒါကိုပင္ အခ်ဳိ႕သတင္းသမားမ်ားက ႀကံ ဖန္ဂုဏ္ယူၾကေသးသည္။ “ကၽြန္ေတာ္တို႔ေအာက္မွာ ေရွ႕ေန၊ အာ မခံအေရာင္းကိုယ္စားလွယ္ ၊ ဆီနိတ္တာႏွင့္ ကားအေရာင္းကိုယ္စားလွယ္မ်ား ရွိပါေသးသည္တဲ့။

Gallup စစ္တမ္းမ်ားမွာ အေမရိကန္ျပည္သူမ်ားအၾကား သတင္းစာမ်ားအေပၚ ယံုၾကည္မႈက ၂၀၁၁ ခုႏွစ္မွာ ၂၈ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ၂၀၁၂ မွာ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းႏွင့္ ယခုႏွစ္ ၂၀၁၃ မွာ ၂၃ ရာခိုင္ႏႈန္းသို႔ ေတာက္ေလွ်ာက္က်ဆင္းလာေနသည္။ သတင္းစာႏွင့္ ျပည္သူကြာရွင္း ျပတ္စဲသည့္အခါ ႏိုင္ငံေရးေတာေၾကာင္မ်ား လက္ခေမာင္း ခတ္ၿပီး လူ႔အဖဲြ႕အစည္းယိုင္နဲ႔ တတ္ပါသည္။

လြတ္လပ္မႈကို ယခုမွ ေထြးေပြ႕ခြင့္ရသည့္ ျမန္မာသတင္းစာမ်ားကေတာ့ အရွိန္ေကာင္းေကာင္းႏွင့္ ခ်ီတက္ေနၾကသည္။ ေရရွည္မွာ ျပည္သူလူထု၏ ယံုၾကည္မႈကို မဆံုး႐ံႈးၾကဖို႔အတြက္ အားနည္းခ်က္ ခုနစ္ခ်က္ကို ေ၀ဖန္ပါမည္။

(၁) ကိုယ္ေပ်ာက္သတင္းအရင္းအျမစ္မ်ား (Invisible Sources) ဘယ္ကရသည့္အခ်က္အလက္၊ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို မေဖာ္ျပဘဲ “သိရသည္” ဆို႐ံုျဖင့္ ေရာခ်၍မရပါ။ “ဘယ္က သိရသည္” ကို တိတိက်က် ေဖာ္ျပဖို႔လိုအပ္သည္။ စာဖတ္သူမ်ားကို အႀကံေပးခ်င္သည္က မိမိဖတ္ရသည့္ ပံုႏွိပ္စာလံုးမ်ား အားလံုးကို မယံုၾကည္ဖို႔ျဖစ္သည္။ သတင္းထဲမွာ ဘယ္သတင္း အရင္းအျမစ္ကို ၫႊန္းထားသလဲ၊ အဲဒီသတင္းအရင္းျမစ္က ဘယ္ေလာက္ယံုၾကည္ စိတ္ခ်ထုိက္သလဲဆုိသည္ကို စဥ္းစားပါ။

သတင္းေထာက္မ်ားကလည္း စာဖတ္သူကို ေပးပို႔မည့္ သ တင္းအခ်က္အလက္ကို ခိုင္မာသည့္ သတင္းအရင္းအျမစ္မ်ား ျဖင့္ အတည္ျပဳသင့္သည္။ အတည္မျပဳႏိုင္ေသးလွ်င္ မသံုးရန္ (သို႔မဟုတ္) အတည္မျပဳရေသးေၾကာင္း ျပည္သူကို ႐ိုးသားစြာ ေဖာ္ျပသင့္သည္။

(၂) ပင္ေပါင္ ဂ်ာနယ္လစ္ဇင္ (Ping Pong Journalism)
တစ္ျခမ္းပဲ့သတင္းမ်ားျဖစ္ပါသည္။ တစ္ဖက္က စြပ္စဲြသည္ကို ဒီကေန႔ေဖာ္ျပသည္။ အျခားတစ္ဖက္က ေျဖရွင္းသံကို ေနာက္ ေန႔ေဖာ္ျပသည္။ ေနာက္တစ္ေန႔မွာ ပထမတစ္ဖက္က ရွင္းလင္း ခ်က္ကို ျပန္ထည့္သည္။ သတင္းေပးပို႔မႈက ပင္ေပါင္ေဘာလံုးလို တစ္ဖက္စီေျပးေနသည္။ စာဖတ္သူကိုယ္တိုင္ပင္ေပါင္ေဘာလံုးျဖစ္ၿပီး ဘက္တံႏွင့္ အျပန္အလွန္အ႐ိုက္ခံရသလို ျဖစ္ေနသည္။

(၃) ဖံုးကြယ္ထားေသာ ကိုယ္ပိုင္ထင္ျမင္ခ်က္မ်ား (Hidden Opinions)
ထင္ျမင္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္လွ်င္ ျပႆနာႏွစ္မ်ဳိးကို ေတြ႕ရသည္။ ပထမတစ္မ်ဳိးက သတင္းထဲတြင္ မိမိ၏ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္ မထည့္ရဆိုသည့္ သံမဏိစည္းမ်ဥ္းကို လက္တစ္လံုးျခားခ်ိဳးေဖာက္ျခင္းျဖစ္သည္။ “ျပည္သူမ်ားအၾကားမွာ ေ၀ဖန္မႈမ်ားရွိေနသည္၊ အခ်ဳိ႕က သံုးသပ္ၾကသည္” ဆိုသည့္ စကားလံုးမ်ား၏ ေနာက္ကြယ္မွာ ပုန္းလွ်ဳိးေနသည့္ သတင္းစာဆရာ၏ “ထင္ျမင္ခ်က္” မ်ားကို ေတြ႕ျမင္ေနရသည္။

ဒုတိယျပႆနာက သတင္းမ်ားမွာ သံုးသပ္ခ်က္ (Opinion) မ်ားသာကဲၿပီး အခ်က္အလက္ (Fact) မ်ား အလြန္အမင္းအား နည္းျခင္းျဖစ္သည္။ ေျပာစကားမွတ္ခ်က္မ်ားရလွ်င္ သတင္းျဖစ္သည္ဟု ယူဆေနသူမ်ားရွိသည္။

(၄) က်န္းမာေရးႏွင့္မညီၫြတ္သည့္ သတင္းမ်ား (Junk Journalism)
စာဖတ္သူမ်ားအၾကားမွာ အမ်ားႀကိဳက္အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ျပဴးတူးၿပဲတဲေခါင္းစဥ္ျဖင့္ ေဖာ္ျပၿပီး သတင္းထဲတြင္ေတာ့ခုိင္မာသည့္ သတင္းအခ်က္အလက္မထည့္သြင္းႏိုင္သည့္ သ တင္းေပးပို႔မႈျဖစ္သည္။

စာဖတ္သူ ဖတ္သင့္၊ သိသင့္သည့္သတင္းမ်ားကို ႀကိဳးစားပမ္းစား ုံစမ္းေဖာ္ထုတ္မႈမျပဳလုပ္ဘဲ စာဖတ္သူ ဖတ္ခ်င္၊ ျမင္ခ်င္၊ ၾကား ခ်င္သည့္ စိတ္ဆႏၵကို အလိုလိုက္ ဖို႔အတြက္ ဖန္တီးတင္ျပမႈျဖစ္သည္။ အမ်ားႀကိဳက္၊ အသင့္စားအစားအစာ Junk Food မ်ားက ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ႏိုင္သလို Junk Journalism က စိတ္က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ေစသည္။

စာဖတ္သူမ်ား သတိထားရမည္မွာ ကိုယ္ခ်စ္သူကို ခ်ီးေျမႇာက္ တိုင္း (သို႔မဟုတ္) ကိုယ္မခ်စ္သူ ကို တိုက္ခိုက္တိုင္း မ်က္စိမွိတ္ မယံုဖို႔ျဖစ္ပါသည္။

(၅) မိုးနတ္မင္း၏ သတင္း (Top Down Reporting)
ရာထူးႀကီး၊ ထင္ရွားသူမ်ား ဘာေျပာေျပာသတင္းျဖစ္ေနသည့္ အေတြးအေခၚကို ကၽြန္ ေတာ္တို႔ ေလးေလးနက္နက္ဆန္း စစ္သင့္သည္။ “ေနာက္ျပန္လွည့္ သူကိုေခ်မႈန္းမည္”၊ “ဘာသာေရး၊ လူမ်ဳိးေရးခဲြျခားမႈကို သည္းခံမည္မဟုတ္ပါ” စသည့္ စကားမ်ား ကို သတင္းေရးသားသည့္အခါ မိုးေပၚကက်လာသည့္ ေျပာစကား တစ္ခုတည္းကိုသာ စာဖတ္သူကို ျပန္ေရးျပတာမဟုတ္ဘဲ သူ႔ေျပာ စကားနဲ႔ အလုပ္ ဘယ္ေလာက္ ကိုက္ညီမႈရွိသလဲဆိုတာကို ျပည္သူနားလည္ဖို႔ ေလ့လာသုေတသနျပဳေဖာ္ျပသင့္သည္။

အထက္က လူႀကီးေျပာတိုင္းသတင္းျဖစ္ေနသည့္အခ်ိန္မွာ ျပည္သူမ်ားဆႏႏွင့္ အခက္အခဲကို အထက္က သိေအာင္ ျပဳလုပ္ရမည့္ Bottom up reporting လည္းလိုအပ္ပါသည္။ သို႔မ ဟုတ္လွ်င္ ပါးနပ္ေသာ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ားက လက္ခုပ္ခ်ဴခ်င္တိုင္း စကားတစ္ခြန္းထေျပာသည္ကို ၀န္ေဆာင္မႈေပးေနရသည့္ အေျခစိုက္သြားမည္။ သ တင္းတစ္ပိုင္း ၀ါဒျဖန္႔ခ်ိေရးတစ္ ပိုင္း Infoganda မ်ားအျဖစ္ အျပဳစားခံရတတ္သည္။ သတိထားပါ။

(၆) ျဖတ္ညႇပ္ကပ္ သတင္းေပးပို႔မႈ(Copy and Paste Reporting)
သတင္းထုတ္ျပန္ခ်က္မ်ား၊ သတင္းစာရွင္းလင္းပဲြမ်ား အ ေၾကာင္းကို အစာသြတ္မြမ္းမံျဖည့္စြက္ျခင္းမရွိဘဲ အသင့္ေဖာ္ျပေပး ျခင္းမ်ား ျမင္ေတြ႕ေနရသည္။ သတင္းစာသည္ စာတိုက္ပံုးမဟုတ္ သည့္အတြက္ လာေပးသမွ်ကို လက္လဲႊေျပာင္း႐ံုတာ၀န္ျဖင့္ ေက် နပ္မေနသင့္ပါ။

(၇) ပုန္းကြယ္ေနသည့္ ရည္ရြယ္ခ်က္ (Hidden Agenda)
သတင္းစာ စတင္ကတည္းက ဘာလုပ္မည္ဆိုသည့္ ရည္ ရြယ္ခ်က္တစ္ခုျဖင့္စတည္ေထာင္ျခင္းျဖစ္သည္။ ျပည္သူလူထု၏ ေန႔စဥ္ဘ၀မွာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား မွန္ကန္ေအာင္ ခ်မွတ္ႏိုင္ဖို႔ လုိ အပ္သည့္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို မေပးဘဲ ရည္ရြယ္ခ်က္
တစ္ခုအတြက္ ၾသဇာႀကီးထြားေအာင္ စည္း႐ံုးသိမ္းသြင္းျခင္းျဖစ္သည္။

၀ါက်မ်ား၏ ေနာက္ကြယ္မွာ ပုန္းကြယ္ေနသည့္ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားကို စာဖတ္သူမ်ားျမင္ေအာင္ဖတ္ၾကဖို႔လိုသည္။

သုေတသနလူထုစစ္တမ္းမ်ားကို ေလ့လာသည့္အခါ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ သတင္းစာမ်ား၏ ေရႊေခတ္(Heyday) သည္ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္တစ္၀ိုက္ဟု ေတြ႕ရသည္။ မထူးဆန္းလွပါ။ လူငယ္သတင္းေထာက္ႏွစ္ဦးျဖစ္ သည့္ ေဘာ့္ဘ္၀ုဒ္၀ါဒ့္ႏွင့္ ကားလ္ ဘန္းစတိန္းတို႔၏ ၀ါးတားဂိတ္ထုတ္ေဖာ္မႈေၾကာင့္ သမၼတ ရစ္ခ်တ္နစ္ဆင္ရာထူးမွ ႏုတ္ထြက္ခဲ့ ရသည့္ ႏွစ္ျဖစ္သည္။ ၁၉၇၀ ခုႏွစ္မ်ားသည္ အေမရိကန္သတင္းစာတို႔က ျမင့္မားေသာစံႏႈန္းကို ထိန္းသိမ္းျခင္းျဖင့္ ျပည္သူ႔ယံုၾကည္မႈကိုအျမင့္မားဆံုးရခဲ့သည့္ အခ်ိန္ျဖစ္
သည္။

အေျပာင္းအလဲကို ရင္ဆိုင္ေနရသည့္ ျမန္မာသတင္းစာမ်ားလည္း ေရႊေခတ္ (Heyday) ကို ေရာက္ႏိုင္ပါသည္။ ရဲရင့္ထက္ ျမက္သည့္ လူငယ္သတင္းစာဆရာမ်ား၏ အင္အားက အေတာင့္အတင္းျဖစ္ေနသည္။ သို႔ေသာ္ စံႏႈန္းမ်ားျမင့္မားဖို႔ေတာ့လိုသည္။ ျပည္သူမ်ားကလည္း အရည္အေသြးကို စစ္ေဆးသည့္နည္းျဖင့္ ကူညီေပးသင့္သည္။ သတင္းတစ္ ပုဒ္ကို ဖတ္သည့္အခါ ေမးခြန္းသံုး ခုေမးေပးပါ။

ဒီသတင္းဟာ အခ်က္အလက္ခိုင္မာရဲ႕လား။

ဒီသတင္းမွာ သတင္းအရင္း အျမစ္ျပည့္စံုရဲ႕လား။

သတင္းေရးသားမႈဟာ မွ်တရဲ႕လား။

စာဖတ္သူမ်ားကို မင္နီေဘာပင္တစ္ေခ်ာင္း အိတ္ထဲမွာ အၿမဲထည့္ထားဖို႔ အႀကံျပဳခ်င္သည္။

ဗန္းေပၚက သတင္းစာဂ်ာနယ္မ်ားကို စာေမးပဲြစစ္ၾကရန္ ျဖစ္ပါသည္။

.. www.MyanmarExpress.net
 

Posted in: ဘာလဲဟဲ႔ စတုတၳမ႑ိဳင္